Xây dựng hệ sinh thái AI mang dấu ấn Việt Nam

Để hiểu rõ hơn về sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) tại Việt Nam, phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với ông Hồ Phạm Minh Nhật - Giáo sư bậc 1 của Đại học Texas tại Austin, một trong 10 trường hàng đầu Mỹ về trí tuệ nhân tạo và khoa học công nghệ. Ông cũng đang là thành viên chủ chốt trong Viện Khoa học về nền tảng học máy và Trí tuệ nhân tạo tại Austin.

Tiềm năng và cơ hội bứt phá

- Thưa ông, nếu phải định vị trí tuệ nhân tạo Việt Nam trên bản đồ thế giới hiện nay, ông sẽ đặt nó ở đâu và vì sao?

GS. Hồ Phạm Minh Nhật: Theo tôi, Việt Nam đang nằm ở giai đoạn tiềm năng và bứt phá trong nhóm các quốc gia đang phát triển và có nhiều chuyển biến tích cực trong nghiên cứu và ứng dụng AI.

Thứ nhất, Việt Nam sở hữu nguồn nhân lực chất lượng cao, ngày càng gia tăng theo từng năm. Nhiều bạn trẻ Việt Nam đang học tập, làm việc trong các viện nghiên cứu, công ty công nghệ lớn trên thế giới (chẳng hạn như Google, Meta, Nvidia, Amazon) và có các công trình nghiên cứu được công bố tại những hội nghị AI hàng đầu thế giới.

Ông Hồ Phạm Minh Nhật - Giáo sư bậc 1 của Đại học Texas tại Austin (Mỹ). Ảnh: Thanh Tuấn

Thứ hai, Việt Nam đã ban hành các chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI đến năm 2030, với mục tiêu đưa AI trở thành lĩnh vực công nghệ mũi nhọn.

Thứ ba, Việt Nam đang có nhiều startup trong lĩnh vực AI đã và đang phát triển các sản phẩm ứng dụng vào đời sống thực tế như nhận diện giọng nói, xử lý ảnh y tế và chatbot thông minh.

- Việt Nam có những lợi thế nào trong "cuộc chơi" trí tuệ nhân tạo toàn cầu, thưa ông?

GS. Hồ Phạm Minh Nhật: Hiện tại, Việt Nam mặc dù chưa phải dẫn đầu trong cuộc chơi AI toàn cầu, nhưng đang sở hữu những lợi thế mà thế giới có thể chưa nhìn thấy rõ hoặc chưa đánh giá đầy đủ.

Một là, Việt Nam có nguồn nhân lực trẻ, giỏi và tiềm năng. Nhiều bạn trẻ Việt Nam đạt giải cao trong các kỳ thi tin học, toán học quốc tế và hiện là trụ cột nghiên cứu tại các viện hoặc công ty công nghệ lớn ở trong nước và nước ngoài. Ngoài ra, Việt Nam có tỷ lệ dân số trẻ cao, có tinh thần học hỏi nhanh và khả năng thích ứng tốt với công nghệ mới trong AI.

Hai là, Việt Nam đang là quốc gia làm được nhiều trong AI. Điều này được thể hiện qua việc nhiều nhóm nghiên cứu, startup tạo ra sản phẩm cạnh tranh với nguồn lực hạn chế, nhưng vẫn rất hiệu quả và sát thực tiễn.

Ba là, Việt Nam có kho dữ liệu văn hóa, ngôn ngữ, hình ảnh và âm thanh rất đặc trưng. Đây là kho báu mà nhiều công ty lớn về AI trên thế giới đang bắt đầu quan tâm. Việt Nam hoàn toàn có thể đi trước bằng cách xây dựng hệ sinh thái AI mang dấu ấn Việt Nam, phục vụ nhân dân trong nước và mở ra thị trường thế giới.

Bốn là, Chính phủ Việt Nam đang thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số toàn diện trong hành chính, giáo dục, y tế, nông nghiệp và đô thị thông minh. Điều này tạo ra thị trường AI sống động và không chỉ dừng lại là nghiên cứu trên lý thuyết.

Tận dụng nguồn lực theo từng giai đoạn

- Theo ông, trong câu chuyện nguồn lực, Việt Nam nên đi theo hướng “đi tắt đón đầu”, hay chọn cách “đi sâu làm chủ" những ngách AI cụ thể?

GS. Hồ Phạm Minh Nhật: Trên thực tế, không phải chọn một trong hai, mà là tận dụng cả hai theo từng giai đoạn và từng thế mạnh cụ thể.

Tuy nhiên, nếu phải đưa ra chiến lược ưu tiên trong bối cảnh nguồn lực còn hạn chế như hiện tại, tôi nghiêng về hướng "đi sâu làm chủ" trong những ngách AI cụ thể nhưng có tính ứng dụng cao. Về những ngách AI vừa tầm với năng lực hiện tại, Việt Nam có khả năng bật lên nhanh vì gần thị trường và thiết thực.

Lĩnh vực đầu tiên, AI cho ngôn ngữ Việt, tức là xây dựng các mô hình ngôn ngữ tiếng Việt, trợ lý ảo, công cụ học ngôn ngữ và AI giáo dục cho người Việt. Đây là lĩnh vực Việt Nam có ưu thế và khó bị cạnh tranh bởi các ông lớn. Lĩnh vực thứ hai, AI trong y tế, nông nghiệp và giáo dục.

Xây dựng hệ sinh thái AI mang dấu ấn Việt Nam là hướng đi bền vững giúp quốc gia định vị vai trò mới trên bản đồ công nghệ thế giới đầy cạnh tranh. Ảnh minh họa

Chẳng hạn, chúng ta có thể phát triển AI chẩn đoán bệnh từ hình ảnh, chatbot hỗ trợ dạy học ở các vùng sâu vùng xa và ứng dụng trong truy xuất nguồn gốc của nông sản. Đây là những lĩnh vực vừa phục vụ nhân dân, vừa tạo dữ liệu nội địa quý giá và đủ để Việt Nam dẫn đầu.

Lĩnh vực thứ ba, AI tiết kiệm tài nguyên, tức là các mô hình AI chạy tốt trên thiết bị yếu và không cần nhiều dữ liệu huấn luyện. Định hướng này đặc biệt phù hợp với đặc thù hạ tầng và nhu cầu chuyển đổi số của khu vực Đông Nam Á và các thị trường mới nổi.

- Trong hệ sinh thái trí tuệ nhân tạo toàn cầu, Việt Nam nên đóng vai trò kiến tạo nền tảng, gia công ứng dụng hay định hình giá trị nhân bản cho AI, thưa ông?

GS. Hồ Phạm Minh Nhật: Trong hệ sinh thái trí tuệ nhân tạo toàn cầu, Việt Nam không nhất thiết phải chọn một vai trò duy nhất, nhưng nếu nhìn theo năng lực, vị thế hiện tại và tiềm năng trong tương lai, một chiến lược thông minh là "Hướng đến vai trò là người định hình giá trị nhân bản cho AI nhưng đồng thời cũng kết hợp với năng lực gia công ứng dụng thông minh và từng bước tham gia kiến tạo nền tảng".

Trong bối cảnh AI đang phát triển mạnh nhưng cũng gây nhiều tranh cãi về đạo đức, dữ liệu, quyền riêng tư và tính minh bạch thì giá trị con người, văn hóa và đạo lý như Việt Nam có thể là một nguồn cảm hứng và các nguyên tắc định hướng cho AI phát triển đúng đắn hơn.

Cụ thể hơn, Việt Nam là quốc gia có nền tảng đạo đức Á Đông sâu sắc, coi trọng tính cộng đồng và yếu tố nhân văn, có thể đóng góp trong việc xây dựng các nguyên tắc đạo đức AI, giáo dục AI có trách nhiệm và phát triển AI vì con người.

Ngoài ra, hiện tại, gia công AI ứng dụng là thế mạnh thực tế của Việt Nam, đặc biệt thông qua các công ty outsource, startup hoặc trung tâm R&D quốc tế đặt tại Việt Nam. Tuy nhiên, Việt Nam cần gia công có chọn lọc, không làm mãi việc đơn giản, mà từng bước nâng cao trình độ để phát triển các sản phẩm và giải pháp riêng.

Cuối cùng, phát triển các mô hình ngôn ngữ tiếng Việt, các khuôn khổ xử lý AI tối ưu cho các thiết bị và các thuật toán gọn nhẹ khi tài nguyên hạn chế, chính là những nền tảng nhỏ nhưng giá trị lớn, giúp Việt Nam tạo bàn đạp để bứt phá. Đây là "mảnh đất màu mỡ" cho startup và nhóm nghiên cứu, tuy chưa thể cạnh tranh về quy mô, nhưng hoàn toàn có thể dẫn đầu nhờ hiệu quả và sáng tạo.

Xin cảm ơn ông!