Vai trò mới của Hiệp định RCEP trong thúc đẩy hội nhập khu vực Đông Á

Khu vực Đông Á, khu vực năng động nhất thế giới hiện nay, có tiềm năng kinh tế lớn nhất trong tương lai. Hiệp định RCEP đang liên kết các nền kinh tế quan trọng dưới hình thức hội nhập thể chế và sẽ cho phép các nước khắc phục những hạn chế của hiệp định thương mại tự do truyền thống (FTA) ASEAN + 1.

Lần đầu tiên, khoảng cách trong chuỗi công nghiệp khu vực, chuỗi giá trị và chuỗi cung ứng đang được thu hẹp. Do đó, một nền tảng vững chắc đã được đặt ra để hội nhập sâu hơn thị trường thống nhất của khu vực và tạo ra nhiều lợi ích kinh tế hơn so với các FTA ASEAN + 1 trước đó.

Nhớ lại năm 2012, tài liệu “Các nguyên tắc và mục tiêu Hướng dẫn đàm phán Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực” đã chỉ ra RCEP cải thiện tính minh bạch của các mối quan hệ thương mại và đầu tư của các quốc gia thành viên và tối ưu hóa chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu thông qua các biện pháp tạo thuận lợi thương mại và đầu tư…

Hiện tại, RCEP đang áp dụng các biện pháp nhằm nâng cao mức độ thuận lợi hóa thương mại và đầu tư nội khối, giảm chi phí thương mại và thúc đẩy hình thành thị trường hội nhập khu vực bằng cách tích hợp và tối ưu hóa quy tắc xuất xứ cùng các biện pháp khác.

Liên quan đến quy tắc xuất xứ, các nền kinh tế châu Á đã ký kết một số lượng lớn các hiệp định này, nhưng tất cả các thỏa thuận nhượng bộ thuế quan và quy tắc xuất xứ đan xen, chồng chéo đã gây ra một "hiệu ứng tô mì" nghiêm trọng.

Bằng cách tích hợp các thỏa thuận cắt giảm thuế quan và quy tắc xuất xứ trong các FTA “ASEAN + 1”, về lý thuyết, RCEP sẽ giúp giảm thiểu liên tục “hiệu ứng tô mì” do nhiều FTA trong khu vực gây ra.

Đối với các tiêu chuẩn xuất xứ cụ thể, các quy tắc xuất xứ đơn lẻ hoặc nghiêm ngặt không có lợi cho các doanh nghiệp đang cố gắng sử dụng các FTA, xét theo các thông lệ trước đây, vì vậy RCEP đã rút kinh nghiệm thành công của các cuộc đàm phán cấp cao hơn về FTA ASEAN- Trung Quốc để cải thiện đáng kể phạm vi áp dụng của quy tắc xuất xứ không bắt buộc.

Doanh nghiệp có thể tự do lựa chọn sử dụng tiêu chuẩn hàm lượng giá trị khu vực (RVC) hay tiêu chuẩn chuyển đổi phân loại thuế (CT), do đó, điều này cải thiện sự thuận tiện và linh hoạt của quy tắc xuất xứ.

Đồng thời, RCEP đưa ra nguyên tắc xuất xứ tích lũy theo khu vực, quy định rằng “... hàng hóa và nguyên liệu tuân thủ các yêu cầu về xuất xứ quy định tại Điều 3.2 (Hàng hóa có xuất xứ), và được sử dụng ở một Bên khác làm nguyên liệu để sản xuất hàng hóa hoặc nguyên liệu khác, sẽ được coi là có xuất xứ tại Bên mà hàng hóa sản xuất hoặc chế biến hoàn thành đã diễn ra”.

RCEP cũng sẽ “xem xét việc mở rộng áp dụng tích lũy... cho tất cả các hoạt động sản xuất được thực hiện và giá trị gia tăng cho hàng hóa của các Bên” Điều này cho phép các thành phần giá trị xuất xứ của sản phẩm được tích lũy trong 15 quốc gia thành viên RCEP và các thành phần giá trị từ bất kỳ quốc gia thành viên nào cũng có thể được tích lũy, điều này sẽ cải thiện đáng kể mức độ sử dụng của các mức thuế ưu đãi RCEP.

Điều đáng chú ý là RCEP đã làm phong phú thêm các loại giấy chứng nhận xuất xứ. Bên cạnh các giấy chứng nhận xuất xứ truyền thống do các tổ chức được ủy quyền chính thức cấp, còn cho phép các tờ khai xuất xứ do nhà xuất khẩu được chấp thuận cấp và tờ khai xuất xứ do nhà xuất khẩu hoặc nhà sản xuất cấp. Giấy chứng nhận xuất xứ tự khai không chỉ đáp ứng hiệu quả những gì doanh nghiệp yêu cầu mà còn giúp tiết kiệm thời gian thông quan sản phẩm, giảm chi phí thương mại.

Các biện pháp tạo thuận lợi thương mại và đầu tư khác chủ yếu được phản ánh trong RCEP tại Chương 4 (Thủ tục hải quan và tạo thuận lợi thương mại), Chương 5 (Các biện pháp vệ sinh và kiểm dịch động thực vật), Chương 6 (Tiêu chuẩn, Quy chuẩn kỹ thuật và Quy trình đánh giá sự phù hợp), Chương 8 (Thương mại dịch vụ ), Chương 10 (Đầu tư) và các chương khác.

Ví dụ, RCEP không chỉ tăng cường các yêu cầu về tính nhất quán và minh bạch trong thủ tục hải quan mà còn cải thiện hiệu quả thông quan bằng cách đơn giản hóa thủ tục hải quan, xử lý trước khi đến và các quy định trước. Nếu có thể, hàng hóa dễ hư hỏng phải được giải phóng trong vòng sáu giờ sau khi đến nơi; các nhà điều hành kinh tế được ủy quyền (AEO) được cung cấp các biện pháp tạo thuận lợi thương mại bổ sung liên quan đến các quy trình và thủ tục nhập khẩu, xuất khẩu hoặc quá cảnh.

RCEP khuyến khích các quốc gia thành viên tăng cường hợp tác về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật và quy trình đánh giá sự phù hợp, đồng thời kêu gọi các bên cắt giảm các rào cản kỹ thuật không cần thiết đối với thương mại trong các lĩnh vực nêu trên.

Trong lĩnh vực đầu tư, các quốc gia thành viên được khuyến khích thực hiện một loạt các biện pháp tạo thuận lợi đầu tư, chẳng hạn như đơn giản hóa thủ tục đăng ký và phê duyệt đầu tư, thành lập các trung tâm đầu tư một cửa, v.v.

Khách quan mà nói, mức độ thuận lợi hóa thương mại và đầu tư của RCEP về cơ bản vượt quá mức độ cam kết trong các FTA hiện có của các quốc gia thành viên, sẽ cải thiện hiệu quả thương mại và đầu tư nội khối, giảm chi phí thương mại, giúp thúc đẩy phát triển khu vực và giúp thúc đẩy hơn nữa việc hình thành thị trường hội nhập trong khu vực.