Luật Xây dựng (sửa đổi): Cân bằng tiền kiểm, trung kiểm, hậu kiểm

Cần quy định bắt buộc sử dụng vật liệu xanh

Tham gia thảo luận, đại biểu Phạm Văn Hoà (đoàn Đồng Tháp) đánh giá cao dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) đã bổ sung chính sách của Nhà nước đối với đầu tư xây dựng cho rằng, đây là chính sách hết sức quan trọng nhằm khuyến khích nhà đầu tư trong nước và nước ngoài phát triển vật liệu mới, vật liệu tái chế, vật liệu xanh, vật liệu nhẹ, đặc biệt là các loại vật liệu thân thiện với môi trường.

Nhấn mạnh cần tiếp tục khuyến khích chủ trương này, ông cho rằng Nhà nước nên có chính sách đầu tư phù hợp để hỗ trợ các doanh nghiệp nghiên cứu, sản xuất và ứng dụng những loại vật liệu này trong các công trình công cộng và dân dụng.

Bên cạnh chính sách khuyến khích, ông nhận thấy có một số vấn đề cần xem xét. Thực tế cho thấy trong các công trình dân dụng, người dân đã chủ động sử dụng vật liệu nhẹ, vật liệu thân thiện môi trường nhưng ở các công trình Nhà nước, việc áp dụng các loại vật liệu này còn hạn chế.

Nguyên nhân là vì việc sử dụng vật liệu nhẹ, vật liệu xanh đòi hỏi thiết kế, thẩm định và tư vấn thiết kế phù hợp. Nếu không có quy định bắt buộc, các đơn vị tư vấn thường chọn vật liệu truyền thống.

Do đó, đại biểu đề nghị đối với các công trình mà chủ đầu tư yêu cầu sử dụng vật liệu nhẹ, vật liệu thân thiện môi trường thì phải quy định bắt buộc đơn vị tư vấn thiết kế phải đưa các loại vật liệu này vào phương án thiết kế. Nếu không có yêu cầu bắt buộc, thì rất khó triển khai trong thực tế.

Cân nhắc quy định cấm sử dụng công trình không đúng mục đích

Góp ý về quy định hành vi bị nghiêm cấm, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn (đoàn Lai Châu) chỉ ra, quy định cấm sử dụng công trình không đúng mục đích, công năng có phạm vi tác động là rất lớn và cần phải bao quát hơn các tình huống trên thực tế.

Ông nêu, tại các đô thị lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, nơi "đất chật, người đông", nhiều hộ gia đình khi xây dựng nhà ở thường kết hợp sử dụng một phần diện tích để kinh doanh nhỏ, mở cửa hàng, hoặc sản xuất quy mô hộ gia đình. Việc sử dụng một phần như vậy có bị xem là sử dụng sai công năng hay không? Nếu áp dụng theo quy định thì số lượng trường hợp bị coi là vi phạm sẽ rất lớn.

Do đó, đại biểu đề nghị rà soát và làm rõ việc sử dụng sai công năng là áp dụng cho toàn bộ công trình hay một phần công trình? Đồng thời, cần có quy định phù hợp để đảm bảo ổn định đời sống của người dân, bởi đây là vấn đề liên quan trực tiếp đến dân sinh hằng ngày.

Cùng quan điểm, đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP. HCM) cũng mong Bộ trưởng Bộ Xây dựng và Ban soạn thảo xem xét thêm về nội dung này bởi thực tế có những công trình đã xây dựng xong nhưng chưa đưa vào sử dụng được.

"Ở các địa phương, khi có nhu cầu sử dụng cho mục đích khác, chúng ta nên có cách tiếp cận linh hoạt để tránh lãng phí nhất là đối với các công trình, dự án công", ông nói.

Tiền kiểm, trung kiểm, hậu kiểm đều quan trọng

Đại biểu Phạm Văn Hòa đã dẫn chứng một số vụ việc xây nhầm nhà trên đất người khác tại Hải Phòng,  điều này thể hiện sự bất cập trong chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm hoặc hậu kiểm từng phần.

"Các vụ việc trên cho thấy việc không kiểm tra đầy đủ ngay từ đầu đã dẫn đến xây dựng nhầm vị trí, kéo theo hệ lụy nghiêm trọng", ông nói và nhấn mạnh vai trò, trách nhiệm của chính quyền địa phương trong hậu kiểm là hết sức quan trọng.

Liên quan đến vấn đề này, đại biểu Trần Hoàng Ngân cho biết, trong thời gian qua, khu vực đầu tư tư nhân có dấu hiệu chững lại; ngay cả số lượng hồ sơ xin cấp phép xây dựng mới hoặc sửa chữa nhà ở của người dân tại một số địa phương cũng giảm. Một trong những nguyên nhân quan trọng là do công tác quy hoạch còn chậm, trong khi hiện nay Nhà nước đang nỗ lực hoàn thiện, sửa đổi, bổ sung quy hoạch tổng thể và quy hoạch đô thị. Lĩnh vực xây dựng vì vậy có vai trò đặc biệt quan trọng.

Ông nhấn mạnh, Quốc hội vừa thông qua Nghị quyết về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026 với mục tiêu tăng trưởng trên 10%. Trong bối cảnh đó, ngành xây dựng sẽ là một trong những động lực then chốt thúc đẩy tăng trưởng. Dù chỉ chiếm khoảng 3% GDP về cơ cấu, nhưng độ lan tỏa sang nhiều ngành nghề, lĩnh vực của ngành xây dựng là rất lớn.

Góp ý vào dự thảo luận, về quan điểm “tăng cường hậu kiểm hơn tiền kiểm”, đại biểu Trần Hoàng Ngân bày tỏ: “Trong lĩnh vực xây dựng, cách tiếp cận này là một thách thức lớn. Nhiều nơi có tình trạng công trình dở dang, công trình hoàn thành nhưng không đưa vào sử dụng; nhà ở xây xong không bán được; một số dự án ven biển, dự án không đúng quy hoạch hoặc điều chỉnh quy hoạch phải phá bỏ gây lãng phí rất lớn. Vì vậy, trong xây dựng, tiền kiểm - trung kiểm - hậu kiểm đều phải coi trọng, chứ không thể chỉ ưu tiên hậu kiểm. Kiểm tra ngay từ khâu cấp phép là cần thiết để tránh rủi ro, tránh thất thoát và lãng phí”- đại biểu Trần Hoàng Ngân góp ý.

Về nội dung cấp phép xây dựng, đại biểu chia sẻ thêm ý kiến của một Chủ tịch phường và một cán bộ Sở Xây dựng mà ông tiếp xúc trong giờ giải lao. Người dân hiện không thật sự “vui” nếu bỏ giấy phép xây dựng. Lý do là họ lo ngại nhất khâu hoàn công và cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu, đây là nội dung liên quan đến pháp luật đất đai. “Nếu không xin cấp phép ngay từ đầu, họ sợ sau này không hoàn công được, dẫn đến lãng phí”- ông cho biết.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân đề nghị, nếu người dân vẫn muốn xin giấy phép (dù luật quy định miễn), thì phải cho phép họ được xin để bảo đảm quyền lợi. Đồng thời, việc bỏ giấy phép chỉ nên áp dụng với các hoạt động sửa chữa không làm thay đổi kết cấu công trình.