Điểm nghẽn Mỹ-Trung: Thiếu hụt thời hạn để đàm phán 10% cuối cùng của thỏa thuận?

Phần lớn đã được thực hiện về sự đột phá tại cuộc gặp cấp cao này là khi hai bên đồng ý nối lại các cuộc đàm phán đã phá vỡ hồi tháng 5, chấm dứt tình trạng bế tắc kéo dài một tháng. Nhưng trong khi thỏa thuận đình chiến có thể ngăn cuộc chiến thuế quan nhanh chóng leo thang thành cuộc chiến thương mại toàn diện, và cứu vãn quan hệ Mỹ-Trung khỏi xấu đi hơn nữa, thì rất ít thay đổi so với lần trước đó hai nhà lãnh đạo gặp nhau.

Thỏa thuận mà trong đó hai nhà lãnh đạo đã đồng ý kiềm chế không áp dụng mức thuế mới hoặc cao hơn đối với hàng hóa của nhau, tương tự như những gì xuất hiện từ cuộc gặp tại hội nghị G20 ở Argentina vào tháng 12 năm ngoái. Cả hai nhà lãnh đạo không thống nhất bất cứ điều gì nhiều hơn so với trước đây, mặc dù họ đã đồng ý quay lại bàn thương lượng. Điều đó chỉ nói rằng các nhà đàm phán sẽ tiếp tục đối mặt với các vấn đề khó khăn tương tự đã các cuộc đàm phán đi lệch hướng hai tháng trước. Tổng thống Trump đã nói rằng “trong bất kỳ sự kiện nào, Trung Quốc muốn có một thỏa thuận”. Nhưng ông cũng đã bỏ qua lợi ích của Mỹ trong mong muốn đảm bảo một thỏa thuận. Cuộc chiến thuế quan đang diễn ra đã gây thiệt hại cho cả hai nền kinh tế và làm tổn hại đến uy tín của cả hai nhà lãnh đạo. Một cuộc chiến thương mại toàn diện sẽ là thảm khốc vì nó có thể dẫn đến sự đối đầu của hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Cả Trung Quốc và Mỹ cần quan tâm đến nền kinh tế của mình. Sau quý đầu tiên tốt hơn dự kiến, các chỉ số cho thấy nền kinh tế Trung Quốc đã chịu một tháng 4 và tháng 5 tồi tệ hơn dự kiến. Và do không sẵn sàng nhận thêm nợ, vốn đang ở mức cao lịch sử, Trung Quốc đã hạn chế biên độ nới lỏng chính sách để xoay chuyển tình hình. Điều đó đặt nước này vào một tình huống khác với phần còn lại của thế giới, khi sắp bắt đầu một chu kỳ nới lỏng toàn cầu nhờ các tín hiệu ôn hòa gần đây của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ, Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) và các ngân hàng trung ương khác ở các nền kinh tế phát triển. Tuy nhiên, Washington cũng lo lắng về những tác động của một cuộc chiến thương mại toàn diện, vì tăng trưởng trong nền kinh tế Mỹ cũng đang chậm lại. Hệ thống dân chủ Mỹ làm cho quốc gia này dễ bị ảnh hưởng chính trị của cuộc chiến thuế quan hơn là Trung Quốc, bởi vì những mức thuế đó làm tổn thương nông dân và người tiêu dùng Mỹ và do đó cũng làm tổn thương cơ hội tái đắc cử của Trump. Đảng Dân chủ đã sử dụng cuộc chiến thuế quan chống lại Trump. Rõ ràng, liệu Trump có thể giải quyết thỏa thuận với Trung Quốc hay không sẽ rất quan trọng đối với tham vọng của ông trong nhiệm kỳ thứ hai.

Nhưng mặc dù Trump lạc quan rõ ràng rằng một thỏa thuận có thể được thực hiện, triển vọng của bất kỳ thỏa thuận như vậy vẫn có vẻ xa vời. Những bất đồng về các vấn đề chính vẫn còn. Các nhà đàm phán Mỹ tuyên bố Washington và Bắc Kinh đã đồng ý 90% những gì họ cần cho một thỏa thuận được thực hiện, nhưng thực tế các nhà lãnh đạo thậm chí không thể đưa ra thời hạn để đàm phán 10% cuối cùng cho thỏa thuận đó. Không có dấu hiệu nào cho thấy cả hai bên sẵn sàng lùi bước, điều này đặt ra câu hỏi: nếu một bên phải lùi thì đó sẽ là gì?

Liệu một thỏa thuận có thể được thực hiện hay không sẽ phụ thuộc vào mức độ Bắc Kinh đồng ý với các điều khoản của Washington, chứ không phải ngược lại. Trump đã lặp đi lặp lại thường xuyên rằng Trung Quốc nên sẵn sàng đạt được một thỏa thuận hoặc thuế quan sẽ tăng rất cao, rất nghiêm trọng. Các cuộc đàm phán được cho là tập trung vào cuộc cải tổ cấu trúc kinh tế Trung Quốc. Nhưng các nhà đàm phán đã không thể đồng ý về các vấn đề cơ cấu quan trọng, bao gồm vai trò của các doanh nghiệp nhà nước và các chính sách công nghiệp được nhà nước trợ cấp như “made in China 2025… Đây là những gì Mỹ muốn nói khi Trump mô tả thỏa thuận được hy vọng là một thỏa thuận lớn nhất từng được thực hiện dưới bất kỳ hình thức nào, không chỉ thương mại. Chính phủ Trung Quốc đã nói rõ rằng họ thà chịu mức thuế cao hơn là có một thỏa thuận thương mại làm suy yếu chủ quyền của mình. Trong bối cảnh đó, rất khó để Trung Quốc có thể vượt qua yêu cầu của Mỹ.

Phá vỡ bế tắc thương mại sẽ là một thử thách thực sự của hai nhà lãnh đạo có ý chí và sức mạnh chính trị, vì 10% vấn đề cuối cùng sẽ là một điều khó giải quyết hơn nhiều so với mọi thứ trước đây. Nguyên tắc mà Mỹ-Trung đặt ra là không có gì được đồng ý cho đến khi mọi thứ được đồng ý. Nếu đi ngược lại, hai nhà lãnh đạo bằng cách nào đó có thể đi đến một thỏa thuận, sản phẩm cuối cùng sẽ không chỉ đơn thuần là một thỏa thuận về thuế quan. Đây sẽ là một thỏa thuận lịch sử để đối phó với những thách thức phát sinh từ sự chênh lệch kinh tế lớn và sự mất lòng tin sâu sắc gây chia rẽ hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.