Chuyên gia nói gì về kích cầu tiêu dùng nội địa?

Tâm lý thận trọng trong chi tiêu vẫn đang còn

Tivi có dấu hiệu hỏng từ cuối năm ngoái, nhưng chị Minh Trang (quận Hoàng Mai, Hà Nội) chần chừ trong việc mua hay không mua dù thời gian gần đây nhiều cửa hàng đang có đợt giảm giá, khuyến mại. Bởi trong giỏ hàng tiêu dùng của chị Minh Trang, những gạch đầu dòng ưu tiên được liệt kê gồm: Đồ tiêu dùng thiết yếu, lương thực thực phẩm, chi phí học hành của các con và chi phí khám chữa bệnh khi ốm đau.

Chị Minh Trang đang đi mua sắm tivi tại siêu thị Media Mart Mỹ Đình (18 Phạm Hùng, Hà Nội). Ảnh: Nguyễn Hạnh

Cố dùng thêm được khoảng 5 tháng, thì nay, ti vi hỏng nặng hơn, sợ ảnh hưởng đến sức khỏe thị lực của các con khi xem tivi này, chị quyết định mua mới. Phân khúc lựa chọn cũng là loại trung bình và quan trọng là vừa với túi tiền của gia đình.

“Nếu những năm trước, việc chi tiêu mua sắm của chúng tôi có vẻ xông xênh hơn, nhưng nay, do công việc của cả 2 vợ chồng không ổn định, nên việc chi tiêu được gia đình cân nhắc. Không phải chúng tôi không có đủ tiền để mua loại ‘xịn hơn’, nhưng tiêu chí lúc này của gia đình đưa ra trong chi tiêu đó là ‘phù hợp’”, chị Minh Trang nói.

Kích cầu và thúc đẩy tiêu dùng nội địa được xác định là một trong ba động lực then chốt để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong năm 2025. Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh phân tích, thu nhập của người dân vẫn chưa tăng trưởng như thời điểm trước Covid-19 khiến tiêu dùng nội địa gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, hoạt động sản xuất kinh doanh chậm lại, tạo áp lực lên việc làm và thu nhập của người dân.

Mặt khác, trong bối cảnh quốc tế đầy biến động, tâm lý thận trọng khiến cả doanh nghiệp lẫn người dân ưu tiên tiết kiệm, hạn chế chi tiêu. Điều này khiến tổng cầu trong nền kinh tế chưa thể tăng mạnh như kỳ vọng.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương về những khó khăn mà ngành bán lẻ trong nước đang phải đối mặt, bà Trần Thị Phương Lan - Phó Chủ tịch Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam - cho biết, tâm lý của người tiêu dùng hiện nay cũng đang thắt chặt chi tiêu. Họ tính toán chi tiêu các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu phục vụ cho đời sống của mình.

Bên cạnh đó, tình hình lạm phát, biến động chính trị của thương mại thế giới cũng ảnh hưởng đến chi tiêu tiêu dùng của người dân. Cùng với đó, chuyển đổi của công nghệ số để bắt kịp xu hướng tiêu dùng mới của người tiêu dùng và sự bùng nổ trong quản lý của thương mại điện tử cũng đang là một thách thức.

Ngoài ra, hệ thống logistics, hạ tầng thương mại tại các tỉnh, thành phố cũng chưa phát triển được đồng đều, dẫn đến việc nâng cao giá thành và chưa cạnh tranh được với các sản phẩm quốc tế. Từ đó, làm ảnh hưởng đến chi tiêu, tiêu dùng của người dân và tăng trưởng của tổng mức bán lẻ hàng hóa dịch vụ.

Đa dạng giải pháp nhằm tăng niềm tin và kích cầu tiêu dùng nội địa

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Anh Đức – Tổng giám đốc Liên hiệp Hợp tác xã thương mại TP. Hồ Chí Minh (Saigon Co.op) – thông tin, tăng trưởng kinh tế (GDP) của cả nước và tăng trưởng tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng có mối quan hệ tương đồng.

Người tiêu dùng mua hàng hóa tại siêu thị GO! Ninh Thuận. Ảnh: N.H

Thông thường, tăng trưởng tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cao hơn khoảng 1,5 lần so với tăng trưởng GDP. Lấy ví dụ như năm 2024, tốc độ tăng trưởng GDP 7,09% thì tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng 9%. Đóng góp của mảng thương mại, dịch vụ, bán lẻ trong tổng GDP của cả nước trung bình khoảng 55 - 60% (từ năm 2021 - 2024).

Cũng theo ông Nguyễn Anh Đức, thương mại dịch vụ và bán lẻ muốn tăng trưởng được thì tác động đầu tiên cần phải làm đó là niềm tin của người tiêu dùng.

Thứ nhất, đó là niềm tin của người tiêu dùng cá nhân. Việt Nam đã từng là quốc gia có niềm tin của người tiêu dùng cao nhất Đông Nam Á, nhưng hiện chúng ta không đạt được chỉ số này. Tác động đến niềm tin của người tiêu dùng, việc này chủ yếu đến từ thu nhập của người lao động.

Thứ hai, đó là sức khỏe của doanh nghiệp. Đây cũng là yếu tố để đảm bảo rằng doanh nghiệp cũng tự tin trong tiêu dùng. Các yếu tố tác động đến sức khỏe của doanh nghiệp phải kể đến gồm sự kết nối mang tính chất đồng bộ giữa các ngành khác nhau (bán lẻ, logistics, công nghệ,…). Bên cạnh đó là các chính sách và những hỗ trợ mang tính chất trực diện của nhà nước.

Câu hỏi đặt ra đó là mục tiêu đặt ra tăng trưởng tổng mức bán lẻ hàng hóa dịch vụ đạt 2 con số trong năm nay có tạo áp lực lên doanh nghiệp bán lẻ hay không? Theo ông Nguyễn Anh Đức, việc này vừa tạo áp lực nhưng cũng tạo sự hứng khởi cho các doanh nghiệp trong ngành. Bởi lẽ, nếu doanh nghiệp không nắm bắt được cơ hội sẽ trở lên tụt hậu so với các doanh nghiệp đang cùng kinh doanh với mình. Và cũng chính từ những lo âu này sẽ tạo động lực cho doanh nghiệp để tạo ra sự phát triển.

Trong đó, một trong những giải pháp được doanh nghiệp này đưa ra đó là cấu trúc lại hoạt động kinh doanh của mình, khi đó doanh nghiệp mới giảm được chi phí, tăng được doanh thu và có được hiệu quả cao hơn trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Bên cạnh đó, cần tận dụng triệt để đổi mới sáng tạo trong việc tìm kiếm được thị trường mới, công thức kinh doanh mới, khách hàng mới, lĩnh vực mới.

Doanh nghiệp phải chủ động nắm bắt, đi tắt, đón đầu và phải có cú hích để tạo ra giá trị riêng cho doanh nghiệp mình, tạo nên sự mới mẻ trong cách mua sắm, tiêu dùng của người dân, từ đó, tạo ra những cú hích doanh số bán lẻ trong giai đoạn sắp tới.

Ở góc độ Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam, bà Trần Thị Phương Lan cho hay, để đạt được mục tiêu tăng trưởng tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng đạt 12%, bên cạnh việc triển khai đồng bộ các giải pháp về kích cầu tiêu dùng mà Bộ Công Thương đưa ra, trong đó, tập trung vào kích cầu mua sắm, tăng cường khuyến mại, phát triển hạ tầng thương mại hiện đại; kiểm tra, kiểm soát thị trường, chống gian lận thương mại để đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng, của nhân dân cũng như tăng trưởng và phát triển kinh tế.

Về phía các doanh nghiệp trong ngành bán lẻ phải tập trung vào các giải pháp như chuyển đổi số để bắt kịp xu thế về các chuỗi cung ứng liên kết chặt chẽ với nhau, triển khai bán hàng đa kênh, phục vụ du lịch mua sắm trải nghiệm của người dân. Từ đó, tăng niềm tin và kích cầu tiêu dùng của người dân.

Bên cạnh đó, giữa nhà sản xuất, hệ thống phân phối và người tiêu dùng cần kết hợp chặt chẽ với nhau nhằm hướng đến sản xuất xanh, tiêu dùng xanh. Tất cả hướng đến phục vụ quyền lợi của người tiêu dùng, khi đó, người tiêu dùng sẽ có niềm tin vào sản phẩm. Đây là cách quan trọng để kích cầu tiêu dùng, thúc đẩy tăng trưởng và đạt được con số 12% mà chúng ta đã đặt ra.

Theo chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh, để GDP đạt trên 8% và hướng đến tăng trưởng 2 con số thì tiêu dùng nội địa cần tăng khoảng 12%, cao hơn mức trung bình 8% của 5 – 10 năm qua. Vì vậy, kích cầu tiêu dùng trong nước trở thành ưu tiên hàng đầu, thông qua các chính sách giảm thuế, hỗ trợ lãi suất và đẩy mạnh chương trình khuyến khích chi tiêu.

Chính phủ đã tiếp tục giảm 2% thuế suất thuế giá trị gia tăng (VAT) đối với một số nhóm hàng hóa, dịch vụ đến hết ngày 30/6. Mới đây, Chính phủ cũng giao Bộ Tài chính nghiên cứu, đề xuất mở rộng đối tượng giảm thuế VAT cho 6 tháng cuối năm nay và năm 2026.

Nhu cầu tiêu dùng nội địa được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng khi tâm lý người dân dần phục hồi, kinh tế duy trì đà tăng trưởng cao và hàng hóa trở nên cạnh tranh hơn, giúp người tiêu dùng mua được nhiều hàng hơn với cùng một số tiền. Đây cũng là một giải pháp quan trọng để kích cầu tiêu dùng trong nước.