Chùa Cầu (Hội An) được tu bổ dựa trên những nguyên tắc nào?

Diện mạo Chùa Cầu sau tôn tạo đang nhận được sự quan tâm của đông đảo người dân, du khách. Sáng 30/7, Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An (tỉnh Quảng Nam) đã thông tin đến báo chí những quan điểm, nguyên tắc, giải pháp đã áp dụng trong quá trình tu bổ di tích Chùa Cầu.

Trong đó, lãnh đạo Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An khẳng định, trùng tu di tích là chuyên ngành khoa học ngoài việc tuân thủ các qui định trong nước chúng ta phải tuân theo các công ước , quy định quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Về quan điểm khi tu bổ Chùa Cầu thực hiện đồng thời bảo tồn giá trị và duy trì chức năng của di tích. Mọi hoạt động can thiệp đều được tính toán trên cơ sở tôn trọng lịch sử, đảm bảo tính khoa học và khách quan; bảo tồn nguyên vẹn các giá trị kiến trúc, nghệ thuật đã tạo nên hình ảnh biểu tượng của Hội An; thực hiện với cách tiếp cận khoa học trong tính toán các giải pháp can thiệp, dựa trên cơ sở nghiên cứu đầy đủ, xác thực và các đánh giá khách quan, toàn diện về di tích.

Việc tu bổ di tích Chùa Cầu được xem xét trong tổng thể, không tách rời việc tu bổ các thành phần kiến trúc của di tích với tôn tạo cảnh quan khu vực xung quanh.

Giải quyết triệt để các vấn đề về kết cấu để đảm bảo sự ổn định lâu dài của di tích. Trong đó, các giải pháp gia cố, bảo quản và tu bổ phải loại bỏ các yếu tố gây hại đến hệ khung gỗ, cấu trúc cơ bản của di tích và hệ thống nền móng chịu lực, bờ kè bảo vệ; việc nghiên cứu bổ sung giải pháp gia cường kết cấu theo hướng giảm thiểu, cách ly những chấn động do hoạt động giao thông, kết hợp giải pháp điều tiết lưu lượng giao thông qua cầu phù hợp nhằm giảm thiểu tác động, ngăn ngừa ảnh hưởng xấu đến độ ổn định của kết cấu.

Những nguyên tắc cơ bản và các giải pháp được áp dụng xuyên suốt trong quá trình tu bổ Chùa Cầu gồm: Bảo tồn tối đa các yếu tố nguyên gốc cấu thành di tích (miếu, cầu, dòng chảy, các cấu trúc khảo cổ, thành phần giao thông gắn liền). Tôn trọng và giữ lại cho được sự hòa nhập của các thành phần kiến trúc thay thế và bổ sung qua các thời kỳ; tôn trọng thực thể khách quan và tuổi tác, niên đại, màu thời gian của công trình. Hạn chế tối đa sự can thiệp không cần thiết, tránh làm thay đổi những đặc điểm cơ bản tạo nên các giá trị của di tích.

Trong trường hợp buộc phải can thiệp, ưu tiên bảo quản, gia cường trước khi áp dụng các giải pháp tu bổ, tôn tạo, phục hồi; sử dụng chủ yếu các thủ pháp và kỹ thuật tu sửa truyền thống, đặc biệt tuân thủ thuộc tính lắp ghép của cấu trúc nhằm không gây ra sự xáo trộn thể tĩnh học công trình.

Không cản trở các thế hệ sau trong việc nghiên cứu cũng như duy tu, bảo dưỡng di tích. Nguyên tắc này được cụ thể hóa thành các giải pháp kỹ thuật cơ bản gồm: Giữ lại tối đa các thành phần, cấu kiện cổ và cũ, không loại bỏ nếu vẫn còn khả năng cứu vãn. Trong điều kiện bắt buộc phải thay thế thì phải sử dụng những chủng loại vật liệu tương tự vật liệu gốc, không sử dụng vật liệu làm giả, việc gia công và lắp ghép các cấu kiện mới này vào cấu trúc cũ cần sử dụng những phương thức truyền thống. Duy trì ở mức cao nhất các thành phần, cấu kiện cổ và cũ sau tu bổ, sau khi đã được xử lý bảo quản, gia cường để đảm bảo tính bền vững, ổn định. Các thành phần thay thế, bổ sung phải được phân biệt với các thành phần gốc để tránh sự nhầm lẫn, đặc biệt là các cấu kiện gỗ, không sử dụng những kỹ thuật, thủ pháp dễ tạo ra sự nhầm lẫn giữa cái cũ và cái mới, “công khai hóa” phần mới thay vào, bộc lộ rõ quan điểm và kỹ thuật trùng tu, để chúng tự nhuốm màu thời gian một cách tự nhiên, không gượng ép. Tái sử dụng tối đa ngói lợp và trang trí nề ngõa trên mái tuy.

Các giải pháp đề xuất đều phải dựa trên căn cứ xác thực, không xuất phát từ các giả thuyết. Áp dụng phương pháp tu bổ khoa học dựa trên cơ sở các nghiên cứu toàn diện, các số liệu khảo sát và kết quả đánh giá tình trạng bảo tồn từng thành phần của di tích. Ưu tiên sử dụng vật liệu, kỹ thuật truyền thống, địa phương và giải pháp đã được chứng minh hiệu quả. Giải pháp tổ chức thi công tu bổ di tích Chùa Cầu phải được thực hiện với cách thức mẫu mực, áp dụng đầy đủ các quy trình, giải pháp thi công bài bản, khoa học. Các giải pháp thi công được cân nhắc áp dụng phù hợp các quy trình tu bổ, bảo quản các di tích gỗ đã được đánh giá, chắt lọc, đúc kết từ thực tiễn.

Ngoài ra, giải pháp tổ chức công trường phải được tính toán nhằm đáp ứng các yêu cầu an toàn cho di tích; đảm bảo mỹ quan; giữ vệ sinh môi trường; thu hút du khách ngay trong quá trình tu bổ…

Dự án tu bổ di tích Chùa Cầu được khởi công hồi cuối tháng 12/2022, sau 19 tháng thi công, dự án đã hoàn thành, ra mắt công chúng và nhận về nhiều phản hồi. Bên cạnh những lời khen cho di tích đã an toàn, kiên cố và đẹp hơn thì vẫn có những phản hồi cho rằng Chùa Cầu “mới quá”, “hiện đại quá”. Dù vậy, phần lớn người dân, du khách vẫn đồng tình và cho rằng việc tu bổ là cần thiết, cấp thiết để bảo vệ di tích, đồng thời cho rằng qua tu bổ nhìn Chùa Cầu tất nhiên sẽ chưa quen, nhưng những yếu tố cốt lõi, cấu trúc của Chùa Cầu vẫn giữ được nguyên vẹn, đó là điều quan trọng nhất.

Được biết, ngày 3/8, thành phố Hội An (tỉnh Quảng Nam) sẽ tổ chức khánh thành Dự án tu bổ di tích Chùa Cầu.