Sử dụng amiang trắng: Phải đảm bảo an toàn và có kiểm soát

Sản xuất trong điều kiện an toàn

Tại Việt Nam, tấm lợp fibro xi măng được sử dụng khá phổ biến ở các vùng nông thôn, miền núi Việt Nam. Từ năm 2001, Chính phủ đã có đề án ngừng sản xuất loại vật liệu này do có khuyến cáo ảnh hưởng tới sức khỏe của con người. Nhiều đơn vị đã thử nghiệm các sợi khác để thay thế amiăng song hiện chưa có loại nào thay thế được. Tuy nhiên, đến năm 2004, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 133 về việc cho phép sử dụng amiăng trắng để sản xuất tấm lợp. Và để hạn chế ảnh hưởng, Bộ Xây dựng đã yêu cầu các nhà máy phải hoàn thiện công nghệ, kiểm soát khí thải, nước thải, chất thải rắn.

Thời gian gần đây, trên thế giới có hai luồng tư tưởng khác nhau về sử dụng amiang. Có quan điểm đánh đồng tất cả các loại amiang đều độc hại như nhau và cần phải cấm trong sản xuất tất cả các loại sản phẩm. Tuy nhiên nhóm khác cho rằng amiang trắng hoàn toàn có thể sử dụng an toàn và có kiểm soát.

Trước ý kiến cho rằng, khó có thể kiểm soát được tác hại của amiang. Hằng ngày hằng giờ kể cả công nhân sản xuất và người dân sử dụng tấm lợp fibro xi măng vẫn đang bị nhiễm độc. Người dân hứng nước mưa từ tấm lợp fibro xi măng thì nước mưa cũng có thể bị nhiễm độc. Ngoài ra, khi phá dỡ công trình nhà dân lợp fibro xi măng thì bụi amiăng cũng xâm nhập vào phổi dẫn đến ung thư… Theo TS Võ Quang Diệm - Phó chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội tấm lợp Việt Nam, trong quá khứ, việc sử dụng sợi amiang không đúng cách như phun, xịt gây phát tán bụi trong không khí cùng với điều kiện làm việc tồi tệ là nguyên nhân gây ra các bệnh về phổi cho công nhân. Những bệnh nhân mắc bệnh bụi phổi được phát hiện ngày hôm nay chính là kết quả của việc tiếp xúc với amiang xanh và nâu từ 20 - 40 năm trước. Hiện nay, việc sản xuất tấm fibrô ximăng và ống nước fibrô ximăng chỉ chứa một lượng rất nhỏ sợi amiang trắng (từ 8 – 10%); trong đó tỷ lệ các loại vật liệu thô khác được sử dụng là ximăng 55%, tro bụi than thiên nhiên là 35%. Các sợi chrysotile (amiang trắng) được gắn kết rất chặt chẽ với hạt ximăng trong suốt quá trình sản xuất nên khó có thể bị phân tán ra môi trường bên ngoài.

Tại Việt Nam, ngành sản xuất tấm lợp amiang (AC) đã tồn tại 50 năm, từ năm 1963 đến nay và đã phát triển thành một ngành công nghiệp gồm 41 cơ sở sản xuất với công suất thiết kế hơn 106 triệu m2/năm, sử dụng hơn 5.000 lao động. Từ 2008 đến nay, mỗi năm sản xuất và tiêu thụ khoảng 80 - 90 triệu m2/năm chiếm khoảng 60 - 62% nhu cầu về tấm lợp, sử dụng bình quân 60.000 -70.000 tấn amiang trắng/năm.

Hơn nữa, các nhà máy hiện nay đều sử dụng công nghệ ướt và khép kín nên hạn chế tối đa việc phát tán bụi ra ngoài môi trường. Do đó, các rủi ro về về sức khoẻ cộng đồng và môi trường cũng được giảm thiểu.

Kinh nghiệm sử dụng an toàn amiang trắng của Brazil

Về phía quốc tế, chuyên gia đến từ Viện Amiang trắng Brazil chia sẻ, Brazil khai thác sản xuất khoảng 300 ngàn tấn/năm; trong đó có 54% tiêu thụ nội địa và 46% xuất khẩu tới vùng Trung Đông và Châu Mỹ La tinh. Đất nước châu Mỹ này đã chủ động nâng cao dây chuyền công nghệ sản xuất; xây dựng quy trình sản xuất và sử dụng an toàn sản phẩm có chứa amiang trắng; đào tạo người lao động, đánh giá môi trường lao động thường xuyên.

Cũng theo chuyên gia Brazil, nước này đã ban hành thỏa ước quốc gia về sử dụng an toàn amiang trắng như: Kiểm tra y tế định kỳ trong vòng 30 năm cho công nhân hiện tại và công nhân cũ; hỗ trợ y tế suốt đời, cả cho công nhân cũ và những trường hợp mắc bệnh liên quan đến amiang; lập hội đồng thanh tra nội bộ ở nhà máy; công nhân có quyền tự yêu cầu đánh giá sợi; phòng khóa hai lớp và đồng phục công nhân được giặt hàng ngày; thiết bị khép kín với áp lực âm. Chuyên gia này cho biết: “Hiện tại công nghệ sản xuất amiang ở Brazil theo công nghệ khép kín, đảm bảo an toàn, người lao động chỉ quản lý máy móc, không hề ảnh hưởng đến sức khỏe”.

Chính phủ Việt Nam hiện đã quy định rất nghiêm ngặt về quản lý sử dụng amiang trắng với quy hoạch tổng thể phát triển ngành công nghiệp vật liệu xây dựng đến năm 2020 tầm nhìn 2030 xác định tới năm 2015 tất cả dây chuyền sản xuất tấm lợp xi măng đều phải đầu tư đồng bộ các thiết bị công nghệ với khả năng tự động hoá các khâu xé bao, nghiền, định lượng sợi. Tất cả các cơ sở sản xuất tấm lợp xi măng sợi phải có hệ thống xử lý nước thải, quản lý và tái sử dụng chất thải rắn, nước thải trong quá trình sản xuất, đảm bảo yêu cầu môi trường, không đầu tư mới hoặc đầu tư mở rộng các cơ sở có sử dụng amiang trắng và thực hiện chuyển đổi dần việc sử dụng các loại sợi thay thế sợi amiang trắng.