Nghề dệt lanh truyền thống của dân tộc Mông
Dân tộc thiểu số & Miền núi 03/06/2016 17:19 Theo dõi Congthuong.vn trên
Dệt vải lanh thể hiện sự khéo léo, chăm chỉ của phụ nữ Mông |
Theo các già làng, nghề dệt vải lanh truyền thống có từ lâu và được truyền qua nhiều thế hệ. Bất kể người phụ nữ Mông nào đến tuổi trưởng thành cũng biết xe lanh thành sợi để dệt vải phục vụ cho cuộc sống gia đình hàng ngày. Việc dệt vải lanh thể hiện sự khéo léo chăm chỉ, đó là một trong những tiêu chí đánh giá tài năng, phẩm chất và cách làm ăn của phụ nữ. Chẳng thế mà hình ảnh người phụ nữ Mông chăm chỉ tước lanh, dệt vải đã đi vào câu dân ca Mông:
“Lớn lên em theo mẹ tập thêu.
Theo chị nhuộm chàm in hoa trên váy mới.
Gái đẹp không biết làm lanh cũng xấu.
Gái xinh chưa biết cầm kim là hư”.
Với người Mông, dệt vải lanh, không chỉ để phục vụ nhu cầu về vật chất, mà cây lanh, sợi lanh đã đi vào đời sống tâm linh, trở thành một thứ biểu tượng cho sự bền chắc của đời người, của tuổi thọ, sự gắn bó lứa đôi, là sợi chỉ dẫn đường cho linh hồn người chết trở về với tổ tiên, là cầu nối để linh hồn tổ tiên đầu thai trở lại với con cháu… Từ những vỏ cây lanh được chị em tước ra thành từng sợi nhỏ nối với nhau một cách khéo léo, mịn và không tạo thành mấu. Đây là việc làm đòi hỏi sự kiên trì, tỷ mỷ và nhẹ nhàng. Bước tiếp theo chị em mắc các sợi lanh vào khung, quay xoắn lại thành cuộn. Sau đó đem cuộn lanh luộc với nước tro, rồi mang đi giặt. Giặt sạch nước tro, sợi lanh có màu trắng và được mang đi phơi. Đến khi sợi khô, lúc đó việc dệt vải mới được bắt đầu.
Khung cửu dệt lanh truyền thống của đồng bào Mông Điện Biên rất đơn giản, được làm từ những thanh tre, thanh gỗ. Mỗi khi dệt, đồng bào buộc chúng dựa vào cột nhà, người dệt ngồi trên ghế đẩu. Vải được dệt thành tấm nhuộm chàm để may quần cho nam giới và không nhuộm để may quần cho phụ nữ Mông Trắng. Với phụ nữ Mông Đỏ thì họ vẽ sáp ong lên vải trắng những hoa văn, sau đó rồi mới mang đi nhuộm chàm. Hoa văn chủ yếu là những hình kỷ hà, hình chữ nhật, hình vuông hình thoi, gam màu chủ yếu là xanh, đỏ, tím, vàng. Với phụ nữ Mông Xanh họ chủ yếu dùng vải nhuộm chàm đen để may váy. Ngoài việc may quần áo, đồng bào Mông còn dùng vải lanh để may chăn, màn, tạp dề, xà cạp, khăn…
Ngày nay nghề dệt lanh truyền thống của đông bào Mông ít phát triển hơn bởi các loại vải sợi bông được sản xuất với giá rẻ hơn, phong phú chủng loại, kiểu dáng mẫu mã nên việc dùng vải lanh cũng giảm đi nhiều. Dù vậy còn rất nhiều gia đình người Mông vẫn duy trì nghề dệt lanh truyền thống, tuy không được thường xuyên như trước. Với đồng bào Mông Điện Biên, nghề dệt vải lanh truyền thống vẫn là niềm rất tự hào cần được bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa.