Kiên quyết “nói không” với tấm lợp có chứa amiang

Ghé thôn Tân Thịnh, xã Nhật Tiến, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn… không khó để bắt gặp những ngôi nhà lợp bằng fibrô – xi măng rải rác khắp thôn. Có những mái nhà fibrô – xi măng còn khá mới, có cả những mái nhà fibrô – xi măng đã nhuộm màu năm tháng. Trò chuyện với bà Triệu Thanh Phong - gia đình có tới 2 ngôi nhà to đang lợp fibrô – xi măng, bà Phong cho hay: Một ngôi nhà lợp fibrô – xi măng từ năm 1993, ngôi nhà thứ 2 lợp năm 1996. Ước tính mỗi mái nhà đến nay đã có ngót ngét hơn 20 năm phơi nắng, hứng mưa. “Khi tôi làm nhà, sử dụng tấm lợp fibrô – xi măng là thuộc dạng gia đình có điều kiện. Tấm lợp fibrô – xi măng lúc đó dày dặn, 2 người khiêng còn nặng. Đặc biệt rất khó vỡ. Hơn 20 năm rồi, tôi đã phải thay tấm nào đâu, vẫn dùng tốt” – bà Phong nói.

Tấm lợp fibrô - xi măng có chứa amiang được sử dụng phổ biến ở nhiều thôn, bản vùng cao

Rõ ràng, với rất nhiều hộ gia đình vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa… đã có thời điểm tấm lợp fibrô – xi măng là sự thay thế phù hợp cho những mái nhà bằng rơm rạ, có thể mục nát hoặc gây cháy bất cứ lúc nào. Với giá bán vừa phải, độ bền cao nên tấm lợp fibrô – xi măng được nhiều bà con mua về lợp mái nhà, nhiều nhà còn mua lợp mái bếp, chuồng trại gia súc, kè bờ ao, rải lối đi… Thậm chí không ít hộ còn tận dụng nguồn nước mưa chảy từ mái nhà xuống để ăn uống, nấu nướng, tắm giặt. Qua khảo sát, có nhiều thôn, bản ở vùng Tây Bắc, có tới 100% các gia đình có sử dụng tấm lợp fibrô – xi măng. Có thời điểm, mỗi năm Việt Nam, sản xuất trung bình 106 triệu m2 tấm lợp. Tất cả đều có sử dụng nguyên liệu là amiang trắng.

Các sản phẩm tấm lợp có chứa amiang chỉ thực sự đáng báo động khi các nghiên cứu của thế giới liên tục cho thấy: Người hút bụi amiang trong thời gian dài với lượng lớn, ban đầu chưa có biểu hiện bệnh nhưng 20 - 40 năm sau họ có nguy cơ bị bệnh bụi phổi amiang, ung thư phổi, ung thư trung biểu mô ác tính, tràn dịch và dày màng phổi, ung thư thực quản, buồng trứng… Hiện có khoảng 125 triệu người trên thế giới đang bị phơi nhiễm amiang tại nơi làm việc và mỗi năm thế giới có khoảng 107.000 người tử vong vì các bệnh có liên quan đến amiang; 80% trung biểu mô ác tính ở người là do amiang; chi phí để điều trị bệnh liên quan đến amiang ước tính cao gấp 3 lần giá trị kinh tế mà amiang đem lại.

Tại Việt Nam, từ năm 1976, bệnh bụi phổi amiang đã được công nhận là bệnh nghề nghiệp được đền bù ở Việt Nam. Mới đây, năm 2016, bệnh ung thư trung biểu mô cũng đã được công nhận là bệnh nghề nghiệp. Theo nghiên cứu sơ bộ của Bộ Y tế, trong năm 2010 - 2011, trong số các mẫu bệnh phẩm gửi sang Bệnh viện Hirosima (Nhật Bản) để chẩn đoán, xác định có 8 trường hợp ung thư trung biểu mô – chiếm tỷ lệ 20,51%. Các bệnh nhân này đều có một quá trình dài tiếp xúc với các công việc phát sinh bụi amiang như: Xé bao, nghiền, khoan, trộn, nổ mìn...

Nhận thấy tác hại khôn lường từ các sản phẩm có chứa amiang gây ra, đến nay, đã có 64 nước cấm sử dụng amiang (năm 2000 mới chỉ có 25 nước cấm). Nhiều nước đã giảm tiêu thụ amiang đến mức tối đa, kèm theo đó là những tiêu chuẩn khắt khe cho những doanh nghiệp còn sử dụng nguyên liệu là amiang. Với Việt Nam, ngày 1/1/2018 Thủ tướng Chính phủ đã giao cho Bộ Xây dựng xây dựng “Lộ trình dừng sử dụng amiang trắng để chấm dứt sản xuất tấm lợp amiang từ năm 2023”. Theo đó, Bộ Xây dựng đã xây dựng dự thảo Đề án “Lộ trình dừng sử dụng amiang trắng để chấm dứt sản xuất tấm lợp amiang từ năm 2023”.

Bên cạnh những nỗ lực của Chính phủ, các bộ, ngành, nhiều tổ chức xã hội nhằm quyết liệt đẩy nhanh lộ trình dừng sử dụng amiang trắng, mới đây Ủy ban Dân tộc cũng đã lên kế hoạch vận động đồng bào DTTS dừng sử dụng tấm lợp fibrô - xi măng có chứa amiang. Với sự vào cuộc của cán bộ làm công tác dân tộc, cán bộ, chiến sĩ công tác tại vùng nông thôn, miền núi… mong rằng, bà con sẽ cùng chung tay nói “không” với tấm lợp fibrô - xi măng. Có như vậy, những nguy cơ bệnh tật do amiang gây ra mới sớm bị đẩy lùi.