Không thể có chuyện nhà báo bị mạng xã hội dẫn dắt!

Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam - Hồ Quang Lợi - phát biểu khai mạc tọa đàm

Tọa đàm thu hút sự tham gia của gần 200 đại biểu đại diện các bộ ngành quản lý về báo chí và đại diện nhiều cơ quan báo chí, các cấp hội nhà báo cơ sở Trung ương, địa phương nhằm lấy ý kiến về việc thực hiện điều 5 trong 10 điều Quy định đạo đức nghề nghiệp người làm báo Việt Nam.

Trong đó, vấn đề chuẩn mực và trách nhiệm của nhà báo khi tham gia mạng xã hội, đã thu được nhiều ý kiến. Có ý kiến nêu những mặt tích cực của việc nhà báo tham gia mạng xã hội, nhưng cũng có ý kiến nêu những bất cập, những điều đáng lo ngại trong việc nhà báo tham gia mạng xã hội.

Đáng chú ý là các ý kiến tích cực, nêu được đóng góp của các nhà báo khi tham gia mạng xã hội với tinh thần trách nhiệm cao, lan tỏa được những thông tin tốt đẹp và từ đó khích lệ được những việc làm tốt trong giới báo chí, cũng như trong xã hội.

Nhà báo Tạ Bích Loan- đại biểu của Đài Truyền hình Việt Nam nêu ví dụ, một số nhà báo tham gia mạng xã hội với một ý thức tốt, đã hình thành được phong trào xã hội vào những thời điểm cụ thể. Ví như, nhà báo tham gia vào việc giải cứu tiêu thụ dưa hấu, tổ chức các hoạt động có tính chất từ thiện, có tính nhân văn phục vụ cho đồng bào vùng khó khăn, gian khổ, chịu nhiều thiệt thòi….

Tuy nhiên, nhiều nhà báo cũng nêu lên những hiện tượng rất đáng lo ngại, về tham gia mạng xã hội với động cơ không tốt. Đó là đưa những thông tin thiếu kiểm chứng, đưa những thông tin thiếu trách nhiệm, mang tính vụ lợi. Nhiều nhà báo đăng tải những sản phẩm báo chí và đưa những bình luận không phù hợp, thể hiện đạo đức nghề nghiệp không chuẩn mực.

Nhà báo Đặng Thái Anh - Phó tổng biên tập Báo Công Thương, nêu một số hệ lụy dễ xảy ra khi sử dụng mạng xã hội. Theo nhà báo Đặng Thái Anh, trong môi trường hội tụ truyền thông, một số nhà báo có bút pháp đặc biệt hấp dẫn và nguồn tin rộng thì thường có lượng người theo dõi rất đông, không thua kém những ngôi sao giải trí… Với số lượng độc giả đông như vậy thì dễ xuất hiện tâm lý quyền lực và chi phối thông tin, tự cho mình cái quyền có thể tạo ra dư luận tốt xấu về một đối tượng, một ngành, hay một bộ, để trục lợi…

“Thực tế thời gian qua, nhiều nhà báo thể hiện một sự quyền lực có thể nói không được phép, chỉ để nhằm thu hút được nhiều độc giả, nhiều người ủng hộ mình, để tạo thành những trang fanpage, hoặc thiết lập tờ báo riêng của mình, từ đó phục vụ cho lợi ích riêng không trong sáng. Đây là những hiện tượng rất lo ngại chúng ta phải cảnh báo và có biện pháp để khắc phục” - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam - Hồ Quang Lợi nhấn mạnh.

Tại tọa đàm, một nội dung được nhiều đại biểu nêu ý kiến, đó là các cơ quan báo chí nên tăng cường khuyến khích cổ vũ các nhà báo tham gia mạng xã hội.

Một vấn đề nữa là khi xác định bộ quy tắc, thì phải nêu rõ mục tiêu, cũng như quy tắc để xác lập tiêu chí chuẩn mực và trách nhiệm.

Về các mục tiêu, các ý kiến tập trung đưa ra các quy tắc, để góp phần xây dựng một không gian mạng, một môi trường mạng xã hội lành mạnh và có ích.

Đặc biệt, nhiều ý kiến lưu ý vấn đề phát huy vai trò dẫn dắt của nhà báo. Để khẳng định vai trò của nhà báo, lan truyền những thông tin tốt, định hướng dư luận xã hội, thì nhà báo khi tham gia mạng xã hội không chỉ đơn thuần như một công dân và một cư dân mạng, mà nhà báo “gánh” vai trò của người cung cấp thông tin và định hướng thông tin trong xã hội. Cùng với đó, các ý kiến trực tiếp tại tọa đàm còn cho rằng, các nhà báo cũng phải góp phần đấu tranh phản bác tin giả, tin xấu độc.

Đề cập vấn đề trách nhiệm công dân của nhà báo khi tham gia mạng xã hội, nhà báo Đặng Thái Anh cho rằng, đây là điều hết sức cần thiết. Ở góc độ này, kiến nghị của Báo Công Thương, khi đưa ra bộ quy tắc này thì nên lượng hóa, tránh đưa ra những khái niệm chung chung hoặc mang tính định tính như nhiều nhà báo đã đề cập.

Ông Đặng Thái Anh - Phó Tổng biên tập Báo Công Thương phát biểu tại tọa đàm

Phó tổng biên tập- Đặng Thái Anh cũng cho biết, Báo Công Thương trong thời gian qua đã tập trung hướng đến mô hình truyền thông hội tụ đa phương tiện. Trong đấy, việc sử dụng mạng xã hội rất được chú trọng. Các tác phẩm báo chí phản ánh về hoạt động của ngành Công Thương, hay lĩnh vực kinh tế- xã hội, Ban biên tập Báo Công Thương đều yêu cầu phóng viên, biên tập viên chia sẻ trên mạng xã hội, trên trang Facebook cá nhân, để thông tin đến với độc giả một cách nhanh nhất.

Về việc nên hay không nên, nên cấm hay không nên cấm và làm sao để có chế tài xử lý việc đưa thông tin lên mạng xã hội, hầu hết các ý kiến đều cho rằng, quy tắc không nên dùng những thuật ngữ mạnh mẽ như các quy định của luật pháp.

Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam - Hồ Quang Lợi cho biết, Hội Nhà báo Việt Nam sẽ cân nhắc khi ban hành quy tắc, nhưng cũng khẳng định rõ: “10 điều quy định của người làm báo Việt Nam là vừa có tính khuyến khích cổ vũ, nhưng cũng có tính ràng buộc… Đã là hội viên hội nhà báo Việt Nam thì phải thực hiện 10 điều quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam. Đây là những yêu cầu bắt buộc. Cũng giống như chúng ta là nhà báo thì bắt buộc phải thực hiện Luật báo chí và ai làm sai thì sẽ bị xử lý”.

Và như thế có nghĩa rằng, những điều cụ thể các đại biểu bàn tại tọa đàm, để tới đây đưa vào bản quy tắc sẽ vừa có khuyến nghị, nhưng vừa có ràng buộc, yêu cầu phải thực hiện. Nếu thực hiện sai thì phải chiếu theo đó, để hội đồng xử lý vi phạm đạo đức nghề nghiệp ở các cơ quan báo chí và của các cấp hội sẽ xử lý. Tùy theo mức độ, có việc nhắc nhở, có việc phê bình, có việc thì xử lý hành chính và thậm chí có những việc phải xử lý về tư cách hội viên, tức là khai trừ ra khỏi Hội Nhà báo Việt Nam và nếu một khi một người nào đó không đủ tư cách hội viên, vi phạm đạo đức nghề nghiệp thì bị Bộ Thông tin- Truyền thông tước thẻ hành nghề theo quy định Luật Báo chí. Đây là sự liên kết và phối hợp thực hiện giữa 10 điều quy định đạo đức nghề nghiệp, cùng với Luật Báo chí. Vì vậy, hội viên hội nhà báo, nhất là lãnh đạo các cơ quan báo chí và các cấp hội, phải nhận thức sâu sắc việc này, chứ không phải chúng ta định ra đây chỉ để động viên, khuyến nghị, mà là yêu cầu bắt buộc. Những việc gì nên làm, thì chúng ta làm, để tạo hiệu ứng tích cực cho xã hội. Còn có những việc dứt khoát nhà báo không được làm thì sau đây Hội Nhà báo Việt Nam sẽ có những quy định rất cụ thể, trên cơ sở các ý kiến đã tham gia và chúng tôi sẽ tiếp thu, để tránh những khái niệm hết sức chung chung, để đưa ra những gì nên, không nên.

"Bên cạnh soạn thảo bản quy tắc của Hội Nhà báo Việt Nam, các cơ quan báo chí Trung ương và địa phương cũng nên ban hành những quy định riêng và tích hợp cùng với quy định của Trung ương, để quản lý, hướng dẫn hội viên nhà báo tại các cơ quan báo chí, các hội viên các cấp hội tham gia mạng xã hội. Từ đó thực hiện tốt việc kiểm soát, cũng như chế tài tại cơ quan, cấp hội cơ sở, để mang lại tác động trực tiếp của báo chí tham gia mạng xã hội đạt hiệu quả hơn" - ông Hồ Quang Lợi nhấn mạnh.