EU và Trung Quốc tìm kiếm quan hệ liên minh khi Hoa Kỳ quay lưng với thương mại

Các cuộc tấn công của Tổng thống Donald Trump vào hệ thống thương mại quốc tế bằng cách áp đặt thuế quan và thực hiện các biện pháp chống thương mại đã khiến các đối tác thương mại của Mỹ trên toàn thế giới phải có những phản ứng phù hợp.

Lãnh đạo Liên minh châu Âu và Trung Quốc, các đối tác thương mại quan trọng nhất của Mỹ đã gặp nhau tại Bắc Kinh nhân dịp Hội nghị Thượng đỉnh EU- Trung Quốc thường niên, với các chủ đề của chương trình nghị sự về thương mại và đầu tư song phương và toàn cầu. Cuộc họp có sự tham dự của Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean Claude Juncker và Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường.

Trả lời phỏng vấn của các cơ quan báo chí truyền thông, Thủ tướng Trung Quốc khẳng định “Trung Quốc không muốn có một cuộc chiến thương mại với Mỹ vì không ai là người chiến thắng trong cuộc chiến đó”. Các cuộc đàm phán giữa EU và Trung Quốc chủ yếu tập trung vào các thách thức kinh tế và an ninh toàn cầu kể cả thỏa thuận hạt nhân của Iran, tình hình ở Syria và biến đổi khí hậu. Với sự leo thang hiện tại về căng thẳng thương mại do việc đặt thuế trả đũa, cả hai bên được kỳ vọng sẽ thể hiện sự ủng hộ của họ đối với hệ thống thương mại quốc tế dựa vào quy tắc dưới sự hỗ trợ của WTO.

Việc áp đặt thuế đối với thép và nhôm cũng như mối đe dọa của Trump về các thuế mới đối với ngành ô tô đã khiến các đối tác thương mại của Washington ở khắp châu Âu gặp nhiều tổn thất, đặc biệt là Đức. Trung Quốc đã bị đe dọa trong nhiều tháng về việc áp thuế của Hoa Kỳ. Mới đây chính quyền Mỹ đã áp đặt 25% thuế đối với 818 hàng hóa của Trung Quốc, trị giá khoảng 34 tỷ USD có hiệu lực từ đầu tháng 7. Vòng thuế quan thứ hai đối với các sản phẩm có trị giá 16 tỷ USD đang được xem xét và có thể sớm được bổ sung vào các biện pháp của Mỹ. Các quyết định này đã thúc đẩy một phản ứng ngay lập tức từ Bắc Kinh với các việc các nhà chức trách đã thông báo sẽ trả đũa tương tự. Theo sau sự trả đũa của Bắc Kinh, Trump đã đe dọa áp đặt thuế suất 10% đối với trị giá 200 tỷ USD nhập khẩu từ Trung Quốc. Trung Quốc cáo buộc Mỹ mở rộng vi phạm xung đột thương mại và nhấn mạnh rằng nước này sẽ không quay lưng với cuộc chiến.

Trong bối cảnh này, một số ý kiến cho rằng Bắc Kinh hy vọng sẽ gia nhập lực lượng với Brussels để thống nhất chống lại các chính sách “nước Mỹ là số 1” của Washington. EU và Trung Quốc nếu cùng nhau sẽ có ảnh hưởng đáng kể, vì hai bên đã chiếm hơn 1/3 sản lượng kinh tế toàn cầu và gần một nửa thương mại toàn cầu. Mặc dù vậy, các nhà quan sát cũng cho rằng cả Brussels và Bắc Kinh chưa chắc sẽ hình thành một liên minh chống lại Washington. Hội nghị Thượng đỉnh EU- Trung Quốc lần này chỉ đơn thuần là dự kiến sẽ tạo ra liên kết khiêm tốn, khẳng định sự hỗ trợ cho một hệ thống thương mại đa phương nhưng không có gì hơn. Bởi vì EU và Trung Quốc có những bất đồng đáng kể khi nói về các vấn đề tiếp cận thị trường và quyền sở hữu trí tuệ.

Một cuộc khảo sát gần đây do Phòng Thương mại EU thực hiện tại Trung Quốc đã kết luận rằng Trung Quốc “là một trong những nền kinh tế hạn chế nhất trên thế giới”. Các doanh nghiệp châu Âu và Mỹ đang hoạt động ở châu Á từ lâu đã phàn nàn rằng họ phải đối mặt với một loạt các vấn đề pháp lý, cản trợ sân chơi bình đẳng trên thị trường Trung Quốc và khả năng tự do kinh doanh của họ ở đó. “Các vấn đề quy định từ các quy tắc không rõ ràng đối với thực thi chính sách đến các vấn đề cụ thể như tiếp cận giấy phép và tài chính hoặc tiếp cận bình đẳng với giá thầu mua sắm công”- Mats Harborn, Chủ tịch Phòng Thương mại EU tại Trung Quốc cho biết.

Tất cả những thách thức này đặc biệt nghiêm trọng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa vì họ thiếu nguồn lực và nhân lực để giải quyết các vấn đề này dễ dàng như các đối tác lớn. Một vấn đề lớn khác là sở hữu trí tuệ, với việc chính phủ Trung Quốc buộc các công ty nước ngoài phải chia sẻ và tiết lộ công nghệ của họ, chẳng hạn như khi tham gia quan hệ đối tác với các công ty tại địa phương.

Sáng kiến “Made in China 2025” của Bắc Kinh là một kế hoạch tham vọng nhằm thu hẹp khoảng cách công nghệ của các tập đoàn khổng lồ ở châu Á với phương Tây. Sáng kiến này tìm cách biến Trung Quốc từ công xưởng của thế giới trở thành người lãnh đạo công nghệ toàn cầu, bao gồm cả công nghệ sinh học, robot, hàng không vũ trụ và ô tô năng lượng sạch. Các quan chức châu Âu và các nhà điều hành doanh nghiệp thường xuyên bày tỏ mối quan tâm và sự không hài lòng với động thái của Bắc Kinh khi can thiệp vào công nghệ mới.

Ngoài việc tiếp cận thị trường và thương mại, hai bên gần đây đã đụng độ về tầm nhìn kết nối Á Âu của Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc, một dự án cơ sở hạ tầng tham vọng trị giá một nghìn tỷ đô la Mỹ nhằm tăng cường liên kết thương mại và đầu tư với các nền kinh tế ở châu Á, châu Phi và châu Âu. Hơn nữa, một số quan điểm tại Brussels nghi ngờ việc tăng cường quan hệ của Bắc Kinh với các nước Trung và Đông Âu, lo ngại rằng đòn bẩy ngày càng tăng của Trung Quốc đối với các nước này có thể đe dọa đến sự thống nhất, tiêu chuẩn và giá trị của EU.

“Người Châu Âu có mối quan tâm nhất định khi nói đến quan hệ kinh tế của họ với Trung Quốc. Sức mạnh kinh tế của Bắc Kinh và sự cạnh tranh từ Bắc Kinh đang tăng lên. Trong bối cảnh này, vì chủ nghĩa dân túy ở châu Âu cũng tăng lên nên lo ngại về Trung Quốc”- Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu châu Âu ở Đại học Fudan Thượng Hải Ding Chun đã nhận định như vậy.

Châu Âu và Trung Quốc là các nền kinh tế lớn nhất và lớn thứ ba của thế giới. Vì vậy, sự không hài lòng của châu Âu đối với chính sách và thực tiễn của Trung Quốc là hoàn toàn bình thường.

Trung Quốc hy vọng rằng trong quan hệ với EU, nước này sẽ được công nhận là nền kinh tế thị trường, cho phép được hưởng tình trạng thị trường tương tự như EU và Hoa Kỳ liên quan đến bất kỳ cuộc điều tra chống bán phá giá nào trong khuôn khổ WTO. Bắc Kinh và Brussels đang trong quá trình đàm phán hiệp định đầu tư song phương, nhằm cung cấp thêm sự bảo vệ pháp lý và tiếp cận thị trường cho các nhà đầu tư ở cả hai bên. Trong cuộc đối thoại cấp cao cuối cùng vào cuối tháng 6, cả hai bên đều đồng ý tạo thêm “động lực chính trị” để đẩy nhanh tiến trình này.

Các doanh nghiệp châu Âu mong muốn được thấy một thỏa thuận được đàm phán tốt nhằm giải quyết các mối quan ngại của thị trường trong mọi lĩnh vực và tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch và ổn định. Hiện nay, Trung Quốc cần phải tiến tới một giai đoạn đàm phán quyết định trước khi kết thúc năm 2018. Có như vậy mới gửi đi tín hiệu rõ ràng rằng Trung Quốc sẵn sàng đưa ra cam kết về mở cửa thị trường. Nếu có sự chậm trễ liên tục thì sẽ có tác động tiêu cực đến cả Trung Quốc và EU./.