ASEAN và Canada hoàn tất nghiên cứu khả thi về FTA giữa hai bên

Là nền kinh tế lớn thứ 6 của thế giới, ASEAN cũng là một trong những động lực tăng trưởng lớn nhất ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương. Canada là nền kinh tế lớn thứ 10 thế giới, là đối tác kinh tế mạnh và ổn định, đồng thời là nước đi đầu trong thương mại, dịch vụ, đầu tư, nghiên cứu và phát triển toàn cầu. Cả ASEAN và Canada đều đã xác định hợp tác kinh tế và thương mại, đầu tư là các yếu tố cần thiết để tăng cường, phát triển hơn nữa các nền kinh tế của hai bên, cũng như mối quan hệ song phương.

Tháng 8 năm 2016, tại Hội nghị Tham vấn Bộ trưởng Kinh tế ASEAN (AEM) và Canada được tổ chức tại Viêng Chăn (Lào), các Bộ trưởng Phụ trách kinh tế thương mại của ASEAN và Canada đã thống nhất cùng xây dựng một nghiên cứu khả thi về FTA tiềm năng giữa ASEAN và Canada. Nghiên cứu này được giao cho Viện Nghiên cứu Kinh tế về ASEAN và Đông Á (ERIA) phối hợp với Cơ quan Nghiên cứu toàn cầu Canada thực hiện. Báo cáo nghiên cứu khả thi sẽ được trình bày tại Hội nghị AEM- Canada lần thứ 7 được tổ chức tại Singapore ngày 1/9/2018.

Báo cáo nghiên cứu khả thi của ASEAN và Canada đưa ra những nội dung chính như sau: (i) tổng quan về các nền kinh tế ASEAN và Canada, bao gồm các xu hướng song phương chủ chốt về thương mại hàng hóa, thương mại dịch vụ và đầu tư hai chiều; (ii) cách tiếp cận của ASEAN và của Canada về đàm phán FTA; (iii) đánh giá lợi ích kinh tế tiềm năng cho cả hai bên về FTA ASEAN- Canada. Các mô hình kinh tế được thực hiện song song bởi Canada và ASEAN, trong đó Canada tập trung vào tác động của tự do hóa thương mại hàng hóa, dịch vụ và đầu tư trong bối cảnh của một FTA tiềm năng, và ASEAN tập trung vào tác động của tự do hóa thương mại hàng hóa, cắt giảm các biện pháp phi thuế quan (NTM) và cải thiện thuận lợi hóa thương mại.

Nghiên cứu đã nêu bật những lợi ích có thể đạt được thông qua hội nhập sâu hơn trong thời đại thương mại toàn cầu được đặc trưng bởi các chuỗi giá trị toàn cầu phức tạp giữa nhiều quốc gia. Hơn nữa, nghiên cứu cho thấy một heiepj định toàn diện, không chỉ bao gồm xóa bỏ thuế quan đơn thuần mà còn bao gồm tự do hóa dịch vụ, đầu tư , cắt giảm NTM và cải thiện thuận lợi hóa thương mại vì lợi ích tốt nhất cho cả Canada và các nước thành viên ASEAN.

Trong thương mại song phương, mối quan hệ kinh tế ASEAN- Canada đã tăng trưởng đáng kể, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại hàng hóa và dịch vụ. Canada là đối tác thương mại lớn thứ 15 của ASEAN, còn ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ 6 của Canada. Tổng thương mại song phương năm 2016 đạt 20,2 tỷ USD và tăng trưởng bình quân hàng năm khoảng 5,7% kể từ năm 2004. Riêng năm 2016, xuất khẩu hàng hóa của ASEAN sang Canada đạt 12 tỷ USD trong khi xuất khẩu hàng hóa của Canada sang ASEAN đạt 4,3 tỷ USD. Xuất khẩu dịch vụ của Canada sang ASEAN đạt 1,5 tỷ USD và ở chiều ngược lại, xuất khẩu dịch vụ của ASEAN là 2,3 tỷ USD. Giá trị của chỉ số bổ sung thương mại trong WTO giữa Canada và ASEAN là 59,9 cho thấy mức độ bổ trợ thương mại tương đối cao giữa Canada và ASEAN. Đầu tư trực tiếp nước ngoài của Canada vào ASEAN đạt hơn 8,9 tỷ USD năm 2016. Các lĩnh vực chính được các công ty Canada đầu tư vào ASEAN gồm dịch vụ tài chính và bảo hiểm, chế biến, cơ sở hạ tầng, thông tin và công nghệ viễn thông, hàng không vũ trụ và quốc phòng, dầu và khí đốt, công nghệ bền vững, nông nghiệp và thực phẩm, giáo dục. FDI của các nước thành viên ASEAN sang Canada rất khiêm tốn, chỉ khoảng 249,2 triệu USD.

Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn tổng quan về các hiệp định thương mại mà các bên đã hoàn tất, mô tả các phương pháp tiêu biểu của ASEAN và Canada đối với FTA trong các lĩnh vực khác nhau. ASEAN hiện có 6 FTA với các đối tác ngoài khối, trong đó 5 FTA đang có hiệu lực thực thi. Các FTA phản ánh mức độ toàn diện và tự do hóa khác nhau. Canada có 12 FTA đang có hiệu lực với các quốc gia ở các mức độ phát triển kinh tế khác nhau và có cách tiếp cận toàn diện khi đàm phán FTA với các đối tác thương mại.

Mô hình kinh tế được cả ASEAN và Canada thực hiện với FTA giữa hai bên dựa vào các phạm vi tự do hóa khác nhau, cung cấp phân tích toàn diện về lợi ích kinh tế của một FTA ASEAN- Canada tiềm năng. Đối với mục đích của mô hình hóa, cả ASEAN và Canada đều tuân theo các giả định tương tự lien quan đến việc loại bỏ thuế quan như loại bỏ hoàn toàn thuế quan ở cả ASEAN và Canada đối với tất cả sản phẩm nông nghiệp và phi nông nghiệp, không có ngoại lệ đối với các sản phẩm nhạy cảm.

Canada phù hợp với cách tiếp cận mô hình kinh tế FTA điển hình cũng là mô hình hóa hiệu quả của tự do hóa dịch vụ và đầu tư tiềm năng giữa Canada và ASEAN. ASEAN không mô hình hóa tự do hóa dịch vụ hoặc đầu tư nhưng chọn mô hình hóa tác động của cắt giảm NTM và cải thiện thuận lợi hóa thương mại trong quan hệ thương mại. Cả hai bên đã nghiên cứu tác động của hiệp định trong trung hạn và dài hạn. Kết quả mô phỏng chủ yếu là thay đổi tỷ lệ thay vì các thay đổi tuyệt đối. Cả hai mô hình đều chỉ ra rằng một FTA toàn diện sẽ mang lại lợi ích kinh tế và thương mại đáng kể cho tất cả các nước thành viên ASEAN và Canaada, thúc đẩy quan hệ kinh tế chặt chẽ hơn trong dài hạn.

Phân tích của ASEAN cho thấy, tác động của một hiệp định bao gồm tự do hóa thương mại hàng hóa, cắt giảm NTM và cải thiện thuận lợi hóa thương mại sẽ tăng GDP của ASEAN thêm 39,4 tỷ USD (khoảng 1,6%) và GDP của Canada them 5,1 tỷ USD (0,3%). Hiệp định sẽ giúp xuất khẩu của ASEAN sang Canada tăng 3,36 tỷ USD (18,7%) và xuất khẩu của Canada sang ASEAN tăng 3,18 tỷ USD (26,5%). Phân tích của Canada thực hiện cho thấy tác động của một hiệp định bao gồm tự do hóa thương mại hàng hóa, dịch vụ và đầu tư sẽ tăng GDP của ASEAN them 6,01 tỷ USD (0,12%) và GDP của Canada them 2,54 tỷ USD (0,1%). Hơn nữa, một hiệp định tiềm năng sẽ tăng xuất khẩu của ASEAN sang Canada tăng 4,81 tỷ USD (15,5%) và xuất khẩu của Canada sang ASEAN tăng 2,67 tỷ USD (13,3%).

Canada và 4 nước thành viên ASEAN (Brunei, Malaysia, Singapore và Việt Nam) còn là thành viên của Hiệp định CPTPP. Khi hiệp định này có hiệu lực, Canada sẽ có một FTA với 4 trong 10 thành viên ASEAN. Như vậy, Canada và các nước ASEAN trong CPTPP sẽ hưởng lợi từ cắt giảm và xóa bỏ thuế quan và các rào cản khác khi CPTPP có hiệu lực. Kết quả là, mô hình cho thấy thương mại của Canada với các thành viên ASEAN không phải thành viên CPTPP sẽ tăng tương đối nhiều từ FTA ASEAN- Canada hơn là thương mại của Canada với các thành viên ASEAN trong CPTPP. Tổng thương mại song phương giữa Canada và các nước thành viên ASEAN không tham gia CPTPP dự kiến sẽ tăng them 7 tỷ USD. Trong khi đó, các nước ASEAN là thành viên CPTPP cũng có lợi ích từ FTA ASEAN- Canada. Các quy tắc xuất xứ mới trong FTA ASEAN- Canada sẽ cho phép các nước ASEAN trong CPTPP xây dựng và củng cố các chuỗi cung ứng với các nước ASEAN không tham gia CPTPP. Điều này trái ngược với các quy tắc xuất xứ của CPTPP, hạn chế tiềm năng đầy đủ của các chuỗi cung ứng trong ASEAN bằng cách chỉ dành cho những yếu tố có xuất xứ từ 4 nước ASEAN tham gia CPTPP. Một FTA ASEAN- Canada sẽ mở rộng hiệu quả kết hợp các quy tắc xuất xứ với tất cả thành viên ASEAN trong bối cảnh thương mại song phương, gia tăng sản xuất giữa các nước ASEAN. Hiệu ứng này không chỉ thúc đẩy thương mại của 4 nước ASEAN trong CPTPP với Canada mà còn tăng thêm sự linh hoạt giữa các nước ASEAN, cuối cùng gia tăng thương mại trong khối ASEAN. Phân tích cũng cho thấy thương mại của 4 nước ASEAN trong CPTPP với Canada sẽ tăng 546,3 triệu USD, và thương mại với các thành viên ASEAN còn lại sẽ tăng 1,45 tỷ USD. Về tổng thể, thương mại nội khối ASEAN có lợi từ quy tắc xuất xứ cộng gộp cũng như lợi ích thu được từ FTA ASEAN- Canada sẽ là 2,68 tỷ USD.

ASEAN và Canada đã thực hiện giảm thiểu các khác biệt trong kết quả mô hình hóa bằng cách sử dụng bộ dữ liệu chung và áp dụng các giả thiết chung về xóa bỏ thuế quan. Để nâng cao hơn nữa giá trị của nghiên cứu, hai bên đã thực hiện phân tích tự do hóa bổ sung trong các lĩnh vực khác để chỉ ra lợi ích của tự do hóa không chỉ trong lĩnh vực hàng hóa. Kết quả cho thấy lợi ích tăng thêm rất đáng kể.

Phân tích cho thấy một hiệp định toàn diện (không chỉ mỗi tự do hóa thuế quan) sẽ tạo ra nhiều cơ hội hơn cho cả các nước ASEAN và Canada. Hơn nữa, tự do hóa thuế quan, dịch vụ và đầu tư, xóa bỏ NTM và cải thiện thuận lợi hóa thương mại trong một FTA sẽ có tác động tích cực đến thương mại song phương và GDP cho tất cả các nước ASEAN và Canada. Bằng cách cùng xây dựng nghiên cứu khả thi chung và phân tích nhiều kịch bản, quan điểm toàn diện về lợi ích tiềm năng của một FTA ASEAN- Canada được đưa ra, nhấn mạnh các nhân tố khác biết có thể thúc đẩy quan hệ thương mại và củng cố hội nhập kinh tế giữa Canada và các nước thành viên ASEAN.